Η ταινία του Μαχντί Ιντίρ που προβάλλεται στο Netflix θέτει καίρια εκπαιδευτικά ζητήματα του 21ου αιώνα και προσεγγίζει την ψυχολογία μαθητών στους οποίους εύκολα κι αψυχολόγητα η Υπουργός Παιδείας θα έβαζε «διαγωγή μεμπτή».
23 Απριλίου 2020Ο 15χρονος Yannis με καταγωγή από το Μαγκρέμπ, ζει στο παρισινό προάστιο του Σαιντ Ντενί εκεί όπου η κοινότητα αποτελείται κυρίως από Βορειοαφρικανούς, μετανάστες δεύτερης και τρίτης γενιάς στη Γαλλία. Ο πατέρας του εκτίει ποινή φυλάκισης. Ζει με την σκληρά εργαζόμενη μάνα του και την αδελφή του σ΄ένα στενό διαμερισματάκι. Ο καλύτερος του φίλος είναι «βαποράκι» αλλά και υποκατάστατο μιας (και) πατρικής φιγούρας που ενθαρρύνει τον Yannis να παρακολουθεί τα μαθήματά του ώστε τουλάχιστον εκείνος να ξεφύγει από την λίγο-πολύ κοινή μοίρα των παιδιών της γειτονιάς.
Το σχολείο δεν είναι ακριβώς εχθρικό προς τα «παραβατικά» ή τα απείθαρχα παιδιά, μια που κυρίως με τέτοια έχει να κάνει. Έχει, όμως, ένα σύστημα μέτρων που ξεκινά από την απομόνωση σε χωριστή τάξη όσα παιδιών «δεν τραβάνε» και φτάνει μέχρι την οριστική αποβολή ενός μαθητή, με υπεύθυνο να αποφανθεί βέβαια το συμβούλιο καθηγητών. Ανάμεσα στους τελευταίους υπάρχουν άνθρωποι με κατανόηση, υπομονή, ενσυναίσθηση και χιούμορ όπως ο μαθηματικός Μεσαούντ. Και άνθρωποι χωρίς κανένα ταλέντο εκπαιδευτικού, διεκπεραιωτικοί στο μάθημά τους κι αποφασισμένοι να διάγουν τις εργασιακές τους ημέρες με το λιγότερο δυνατό κόπο κι ενόχληση. Έχουν δηλαδή έλλειμμα υπομονής και κατανόησης και γι αυτό είναι υπέρ των πιο αυταρχικών ποινικών μέτρων.
Ετσι είναι ο κος Μπουσαρ καθηγητής της Ιστορίας και εκείνος που εισηγείται την πλήρη αποβολή του Yannis απ΄το σχολείο για ένα παράπτωμα στο οποίο υπέπεσε το παιδί ενώ ήταν υπό ψυχολογική πίεση. Ρόλο-κλειδί στην εξέλιξη παίζει η Σαμία, νεοπροσληφθείσα σύμβουλος εκπαίδευσης στο σχολείο, μία νέα γυναίκα που παίρνει στα banlieues το βάπτισμα του πυρός, σηκώνει τον δικό της σταυρό, αλλά ωστόσο διακρίνει στον «παραβατικό» 15χρονο όσα θα μπορούσαν να τον πάνε μπροστά (εξυπνάδα, οξυμένη αντίληψη, συναισθηματική ευφυία, εύφορο έδαφος για τη γνώση) αλλά και όσα τον πάνε πίσω (δύσκολη οικογενειακή πραγματικότητα, ισοπεδωτική έλλειψη αυτοεκτίμησης, μοιρολατρία, μάταιη ανάγκη για τρυφερότητα και σταθερότητα).
Αυτή είναι σε γενικές γραμμές η πλοκή της ταινίας «Μαθητική Ζωή» (Vie Scolaire): πρόκειται για ένα διαμαντάκι που προστέθηκε πρόσφατα στη λίστα ταινιών του Netflix, γυρισμένο μόλις πέρυσι στους αυθεντικούς χώρους, από τον Μεχντί Ιντίρ, σκηνοθέτη, σεναριογράφο και γνωστό χορευτή του Χιπ-Χοπ, ο οποίος γεννήθηκε και μεγάλωσε στο Σαιντ Ντενί. Που σημαίνει ότι στην ταινία του περιγράφει προσωπικές εμπειρίες με ανάλαφρο τρόπο που δεν αποκλείει το χιούμορ, ούτε το δράμα, στις ανθρώπινες διαστάσεις του όμως και όχι στις ενισχυμένες δόσεις που διέθεταν άλλες ανάλογες ταινίες στο παρελθόν εκβιάζοντας την ταύτιση και την συγκίνηση.
Επειδή ο Ιντίρ τα χει ζήσει και ξέρει δεν δίνει εύκολες λύσεις. Μάλλον δεν δίνει καθόλου λύσεις. Όπως δεν δίνει και ασπρόμαυρες απεικονίσεις. Η εκπαιδευτική διαδικασία στο Σαιντ Ντενί ισορροπεί σε μία πραγματικότητα τόσο απόλυτα ωμή ώστε να μην απαλλάσσει κανέναν από τις ευθύνες που του αναλογούν. Ταυτόχρονα θέτει καίρια ζητήματα επιβίωσης, αρχών, ορίων και ρόλου σε όλους: Καθηγητές, μαθητές και εν προκειμένω και στους θεατές της «Μαθητικής Ζωής».
Η αλήθεια είναι ότι η εκπαιδευτική διαδικασία έχει για ένα μεγάλο μέρος του σύγχρονου κόσμου εξελιχθεί αρκετά ώστε να μην καταφεύγει και αυτή η ίδια σε ασπρόμαυρες απεικονίσεις. Η διαδρομή της ψυχολογίας ως επιστήμης στις δεκαετίες, έχει βοηθήσει να αποφεύγονται τα στερεότυπα και οι εύκολες λύσεις. Δεν υπάρχουν «κακοί» ή «παραβατικοί» μαθητές με γενετική προδιάθεση. Συνεπώς, ένας σίγουρος τρόπος να σπρώξεις παιδιά που παρουσιάζουν τέτοια συμπεριφορά στον όλεθρο, είναι οι ανελαστικές ποινές, οι αποβολές και ο δημόσιος διασυρμός τους με επινοήσεις τύπου «διαγωγή μεμπτή»! Όσα δηλαδή επανέφερε με το νέο της νομοσχέδιο η υπουργός Παιδείας Νίκη Κεραμέως είναι και όσα λειτουργούν για τον οριστικό εκτοπισμό των παιδιών από τη σχολική κοινότητα. Κανένα παιδί ποτέ δεν συμμορφώθηκε μετά την επιβολή ποινής. Χιλιάδες παιδιά συμμορφώθηκαν και πρόκοψαν γιατί βρέθηκε στον σχολικό διάβα τους ένας ή περισσότεροι φωτισμένοι εκπαιδευτικοί που ασχολήθηκαν λίγο περισσότερο με ό,τι μπορεί να κρύβει από πίσω μία παραβατική συμπεριφορά.
Βάσει στατιστικών πολύ λιγότεροι απολύτως «άριστοι» και τυφλά πειθαρχημένοι μαθητές πρόκοψαν στη ζωή τους. Πολύ περισσότεροι μέτριοι μαθητές με ενδιαφέροντα που καλλιεργήθηκαν εγκαίρως, έκαναν καριέρες αξιοζήλευτες.
Αν η κα Κεραμέως ήταν ηρωίδα στην ταινία του Ιντιρ θα είχε αποβάλλει δια βίου τον 15χρονο Yannis με τη «μεμπτή» διαγωγή. Αλλά πάλι αυτή η υπουργός Παιδείας με τις μεθόδους και τις ιδέες που παραπέμπουν σε Σχολή Καλογραιών των αρχών του 20ου αιώνα στην καλύτερα περίπτωση, δεν θα μπορούσε να είναι ηρωίδα σε οτιδήποτε αφορά στην εκπαίδευση τον 21ο αιώνα.
