«Μια φωνή μέσα στη νύχτα», έτσι λέγεται το ντοκιμαντέρ για το ραδιόφωνο που έφτιαξε η γνωστή ραδιοφωνική παραγωγός Ολγα Λασκαράτου
03 Απριλίου 2023
Του Δημήτρη Κανελλόπουλου
Προβλήθηκε, πρώτη φορά, πριν από μερικές εβδομάδες, στο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ της Θεσσαλονίκης. Πολύ καλό, το είδα και παρουσιάζει πραγματικά ενδιαφέρον. Ειδικά οι φίλοι του ραδιοφώνου θα το ευχαριστηθούν αλλά και, ταυτόχρονα, θα απογοητευτούν λίγο μια και η εικόνα του μέσου σήμερα δεν είναι από τις καλύτερες. Μπορείτε να το παρακολουθήσετε κι εσείς, σήμερα Δευτέρα 3 Απριλίου, στις 17.45, στον κινηματογράφο Αστορ (Στοά Κοραή). Θα είναι εκεί και η Ολγα (μαζί με τους δύο άλλους βασικούς συντελεστές του ντοκιμαντέρ, τον Χρήστο Τόλη και τον Αρη Λυχναρά) και θα ακολουθήσει ανοιχτή συζήτηση με τον καθηγητή του Τμήματος Επικοινωνίας & ΜΜΕ του ΕΚΠΑ, Γιώργο Πλειό. Εμείς τα είπαμε από πριν με την Ολγα, ήθελα να μου λύσει κάποιες απορίες.
- Πώς και σκέφτηκες να γυρίσεις ένα ντοκιμαντέρ για το ραδιόφωνο;
Ούτε που είχα σκεφτεί να κάνω ντοκιμαντέρ εικόνας, γιατί ραδιοφωνικά έχω κάνει, μέχρι που μου πρότεινε να συνεργαστούμε ο Χρήστος Τόλης. Σε διάφορες συζητήσεις κατά καιρούς με φίλους για το ραδιόφωνο, αλλά και σε μικρές προσωπικές έρευνες, διαπίστωνα ότι ο κόσμος δεν γνώριζε το νέο μοντέλο ραδιοφώνου που άκουγε. Με όσους μιλούσα με ρώταγαν γιατί επαναλαμβάνονται τα ίδια τραγούδια. Η απάντηση βρίσκεται στο φιλμ.
- Τι ραδιόφωνα, λοιπόν, υπάρχουν σήμερα;
Βασικά, ψάχνουν να βρουν τρόπο να υπάρχουν. Εχασαν τη ζεστασιά που είχαν κάποτε, αυτή την άλλη διαφορετική πρόταση που τους προσέδιδε και μια αίγλη.
- Γιατί;
Το ασφυκτικό playlist δημιούργησε ένα ψυχρό, ρομποτικό περιβάλλον, αποκομμένο από την ανθρώπινη παρουσία και φωνή. Χώρια τον ανταγωνισμό των διαδικτυακών μέσων αναζήτησης και ακρόασης της μουσικής.
- Οι συμμετέχοντες στο ντοκιμαντέρ τι λένε γι' αυτή την αλλαγή;
Οτι κατά βάση είναι οικονομικό μοντέλο. Η αλλαγή έγινε για τα χρήματα.
- Τι διαφορετικό έχουν σήμερα τα μουσικά ραδιόφωνα σε σχέση με το παρελθόν;
Εξειδικεύτηκαν ως προς το περιεχόμενο του υλικού που μεταδίδουν. Δεν υπάρχει η ποικιλία και το μπλέξιμο μουσικών και τραγουδιών που υπήρχε κάποτε, ποικιλία που μπορεί να βρει πλέον ο ακροατής μόνο στα ραδιόφωνα της ΕΡΤ, στα δημοτικά και σε κάποιες μεμονωμένες εκπομπές σε ειδησεογραφικούς σταθμούς.
- Και τα τραγούδια;
Τα τραγούδια που παίζουν είναι μετρημένα και συγκεκριμένα σε αριθμό. Και επαναλαμβάνονται περιορίζοντας έτσι, από ένα σημείο και μετά, την πληροφορία και το αισθητήριο του ακροατή.
- Και ο ραδιοφωνικός παραγωγός;
Κατά κάποιον τρόπο ο ρόλος του καταργήθηκε γιατί δεν επιλέγει ο ίδιος το υλικό της εκπομπής του αλλά ο άνθρωπος του σταθμού που φτιάχνει το playlist. Επομένως μετατράπηκε σε ένα είδος εκφωνητή που, μέσα σε καθορισμένο και ορισμένο από το playlist χρόνο, πρέπει να πει όσα έχει να πει. Και πολλά από αυτά που λέει είναι διαφημιστικές υποχρεώσεις. Δεν προτείνει μουσική και τραγούδια πλέον και δεν έχει καμία σχέση με τον ρόλο του παραγωγού που ακούει, μελετάει, γνωρίζει και γίνεται ο μεσολαβητής ανάμεσα στους καλλιτέχνες και το κοινό.
- Κινδυνεύει λοιπόν το... επάγγελμα του ραδιοφωνικού παραγωγού;
Νομίζω πως πέρασε η εποχή του κινδύνου. Πλέον, ως είδος εξαφανίστηκε. Υπάρχουν κάποιες εξαιρέσεις φυσικά, αλλά η γενική εικόνα δεν περιέχει τον ενεργό ραδιοφωνικό παραγωγό αλλά τη σκιά του. Και δυστυχώς το σύνολο των μουσικών ραδιοσταθμών τον θέλει έτσι.
- Τα podcasts είναι ένα είδος ραδιοφώνου;
Οχι κατά τη γνώμη μου. Μοιάζουν με όαση έτσι όπως είναι η κατάσταση αλλά αποτελούν ένα άλλο είδος ακρόασης. Το ραδιόφωνο βασίζεται στην αρχή της ζωντανής, όπως λέμε, ροής. Είναι πολύ διαφορετικό να ανοίγει κάποιος έναν σταθμό τυχαία μέσα στη μέρα του και άλλο να ακούει το αρχείο που είναι διαθέσιμο ανά πάσα ώρα και στιγμή στην πλατφόρμα. Και κάτι άλλο σημαντικό: το ραδιόφωνο δίνει την ευκαιρία σε πολλούς ανθρώπους της ταυτόχρονης ακρόασης, του συντονισμού τους δηλαδή σε μια στιγμή και σε ένα θέμα, ενώ το podcast είναι μια πιο ιδιωτική και προσωπική υπόθεση.
- Γιατί οι νέοι δεν ακούνε ραδιόφωνο;
Μα γιατί δεν τους προσφέρει κάτι. Ακούνε από τις διαδικτυακές πλατφόρμες τις προσωπικές λίστες τους όπως οι ίδιοι τις φτιάχνουν. Γιατί να ακούσουν τις λίστες που φτιάχνουν άλλοι σε ένα playlist ενός ραδιοσταθμού; Αυτό το νόημα έχει η λίστα άλλωστε. Λίστα προσωπικών ζητημάτων, προτιμήσεων, επιθυμιών ή δεν ξέρω τι άλλο. Ειδάλλως θα ήταν σαν να παίρνεις τη λίστα ενός άλλου ανθρώπου και να πηγαίνεις κάθε μέρα να του κάνεις τα ψώνια.
- Και οι λίστες των ραδιοφώνων;
Αυτές βασίζονται σε κοινές προτιμήσεις του κοινού, σε ήδη γνώριμες επιτυχίες δηλαδή. Η νέα πληροφορία είναι σπάνια. Ποιος νέος θα ήθελε να είναι προσκολλημένος στα ίδια και τα ίδια κάθε μέρα, όλη μέρα; Οταν ήταν ελεύθερο το ραδιόφωνο, οι ακροατές, κατά έναν μαγικό τρόπο, έμοιαζαν σαν να έχουν όλοι την ίδια ηλικία. Και ήταν ανοιχτοί και ανυπόμονοι για το καινούργιο.
