Επιστημονικό άρθρο για το ΜεταΔεύτερο.
02 Φεβρουαρίου 2022Δημοσιεύθηκε το καλοκαίρι του 2021 στην εξαμηνιαία επιθεώρηση Radiomorphoses. Είναι σημείο αναφοράς για όσους ασχολούνται με το ραδιόφωνο στα γαλλόφωνα πανεπιστήμια (Γαλλία, Βέλγιο, Καναδάς). Το υπογράφουν η Αγγελική Γαζή, επίκουρη καθηγήτρια του Τμήματος Επικοινωνίας, Μέσων και Πολιτισμού του Παντείου και τη Λαμπρινή Παπαδοπούλου, τότε διδάσκουσα (νυν λέκτορα) του ίδιου τμήματος.
Ολόκληρο το άρθρο υπάρχει στο site του metadeftero.gr, εδώ εμείς βάζουμε το συμπέρασμα των δύο καθηγητριών.
Οπως επισημαίνει ο Fraszczyk, (2015), η ΕΡΤ έγινε ένας πραγματικά δημόσιος πομπός μετά το κλείσιμό της, όταν έγινε ΕΡΤ Open, όταν έκανε το ξεκίνημά της στο διαδίκτυο και κατάφερε να απελευθερωθεί από τους περιορισμούς που σχετίζονταν με την ιδιότητα της ως κρατικού ραδιοτηλεοπτικού πομπού επιφορτισμένου με τη μετάδοση του κρατικού μηνύματος.
Ωστόσο, οι πολιτικές διασυνδέσεις της ΕΡΤ Open, που έγιναν προφανείς στη συνέχεια, προκάλεσαν κύμα απογοήτευσης και γενικό αίσθημα ήττας στους ανθρώπους που συμμετείχαν στην εμπειρία. Παρά τις επικρίσεις αυτές, είναι αδιαμφισβήτητο ότι το κοινωνικό κίνημα που πυροδοτήθηκε από το κλείσιμο της ΕΡΤ, το οποίο δεν είχε
προηγούμενο και ακολουθήθηκε από την έκρηξη μιας δημοσιογραφίας των πολιτών υπό την ευρεία έννοια ιδίως στο διαδίκτυο (από τα ιστολόγια έως και τις ταινίες), υπήρξε εξαιρετικά επωφελές (Fraszczyk, 2015). Πέρα απ’ όλα αυτά, όπως επισημαίνει ο Goat (2015), θα μπορούσε τελικά να θεωρηθεί ότι αυτό που μετράει πραγματικά, είναι αυτό που πραγματοποιήθηκε ανάμεσα στις δύο αυτές στιγμές.
Ωστόσο, η ΕΡΤ Open δεν είναι η μοναδική κληρονομιά αυτών των πέντε μηνών. Εστιάζοντας στο διαδικτυακό ραδιόφωνο Μεταδεύτερο προσπαθήσαμε να ορίσουμε αυτό το εναλλακτικό μοντέλο της δημοσιογραφίας που γεννήθηκε κατά τη διάρκεια της κατάληψης της ΕΡΤ και που εξακολούθησε να εκπέμπει ευνοώντας έναν άλλο τρόπο λειτουργίας ο οποίος τοποθετεί το κοινωνικό όφελος πάνω από τα κέρδη και επανατοποθετεί τη δημοσιογραφία ως οργανικό κομμάτι της κοινωνίας. Χρησιμοποιώντας τα δικά τους χρήματα και τους δικούς τους τεχνικούς πόρους τα μέλη του Μεταδεύτερου, που περιλαμβάνουν πρώην υπαλλήλους και ακροατές της ΕΡΤ, ίδρυσαν ένα ραδιόφωνο, το οποίο στηρίζεται στην ανάγκη τους να εκφράζονται ελεύθερα, χωρίς περιορισμούς ή λογοκρισία. Ακόμη, το Μεταδεύτερο είναι ένα σύστημα χωρίς ιεραρχία, που σχεδιάστηκε και λειτουργεί οριζόντια, γεγονός που μειώνει την απόσταση μεταξύ παραγωγών και ακροατών.
Το ραδιόφωνο είναι οργανικά συνδεδεμένο με την κοινωνία και εκλαμβάνει τον εαυτό του ως κοινή και ανοικτή πρωτοβουλία που επιτρέπει στις κοινότητες να διαχειρίζονται τους πόρους τους έχοντας ελάχιστη ή καθόλου εξάρτηση από την αγορά ή το κράτος. Η συμμετοχή σε αυτήν την περιπέτεια ήταν μια εμπειρία που μεταμόρφωσε όλα τα μέλη της, τα οποία επικαλούνται τη συλλογική αίσθηση ότι ανήκουν σε ένα σύνολο και ότι εξελίχθηκαν προσωπικά χάρη στις αλληλεπιδράσεις τους με άλλα μέλη του ραδιοφώνου.
Επιπλέον, το Μεταδεύτερο δίνει φωνή σε παρόμοιες πρωτοβουλίες και ομάδες, που βρίσκονταν μέχρι τώρα στο περιθώριο της κοινωνίας, απομονωμένες η μία από την άλλη. Είναι μια προσπάθεια αναδημιουργίας των συνθηκών μιας όσμωσης που γέννησε την αυτοδιαχειριζόμενη εμπειρία κατά τη διάρκεια της κατάληψης της ΕΡΤ. Οδήγησε στον σχηματισμό ενός δικτύου πρωτοβουλιών, οι οποίες εμπνέονται από τις ίδιες αξίες.
Τα ελεύθερα και ανεξάρτητα μέσα ενημέρωσης θεωρούνται ουσιαστική συνιστώσα κάθε δημοκρατικής κοινωνίας. Ειδικά σε χώρες όπως η Ελλάδα, που έχουν πληγεί πολύ σκληρά από την οικονομική κρίση και τα μέτρα λιτότητας, μια ανεξάρτητη δημοσιογραφία, που παίζει ρόλο φύλακα για λογαριασμό της κοινωνίας των πολιτών, φαίνεται να είναι πιο σημαντική από ποτέ (Παπαδοπούλου, 2019). Οι Μπεκριδάκη και Μπρούμας (2016) επισημαίνουν ότι μένει να καταδειχτεί, κατά πόσο αυτές οι πρωτοβουλίες είναι έτοιμες να προωθήσουν άλλους οικονομικούς και κοινωνικούς μετασχηματισμούς ή αν ο δυναμισμός τους θα σημειώσει κάμψη υπό την πίεση των αφόρητων συνθηκών της οικονομικής κρίσης.
Η πραγματικότητα κατέδειξε όντως ότι ορισμένες κοινωνικές εμπειρίες που αναπτύχθηκαν στα γραφεία της ΕΡΤ δεν κατόρθωσαν να ανταποκριθούν στην πρόκληση του να μπορέσουν να επιβιώσουν στο ανταγωνιστικό καπιταλιστικό περιβάλλον των ΜΜΕ. Έκλεισαν ή υποχρεώθηκαν να αναθεωρήσουν τις βασικές αξίες τους. Ωστόσο, επτά χρόνια μετά την εκκένωση της ΕΡΤ το Μεταδεύτερο εξακολουθούσε να εκπέμπει και να αποτελεί σημείο αναφοράς όχι μόνο για τους ακροατές του, αλλά και για εκείνους που έχουν την ανάγκη να πιστέψουν ότι ένας άλλος τρόπος αντιμετώπισης των πραγμάτων είναι εφικτός.
Το Μεταδεύτερο, στη διάρκεια λειτουργίας του και με τις αδιαπραγμάτευτες αξίες του, είναι η ζωντανή απόδειξη ότι ο αγώνας των λαών για ανεξάρτητα και ελεύθερα μέσα ενημέρωσης δεν είναι ούτε μάταιος ούτε ουτοπικός. Τελικά, με τη διάρκεια ζωής του το Μεταδεύτερο δίνει ελπίδα σε παρόμοια εγχειρήματα και, πέραν τούτου, έμπνευση για το μέλλον της δημοσιογραφίας
