Ο Υφυπουργός Ψηφιακής Πολιτικής στο συμβούλιο υπουργών της Ευρωπαϊκής Ένωσης, για τα fake news στα μέσα ενημέρωσης και τους τρόπους αντιμετώπισής τους.
23 Μαΐου 2019Μεταξύ άλλων, ο Λευτέρης Κρέτσος μίλησε για το μέγεθος της παραπληροφόρησης στα media, για ανικανότητα των μέτρων που έχουν υιοθετηθεί από τους διαδικτυακούς κολοσσούς και την ανάγκη «ουσιαστικής ρυθμιστικής παρέμβασης σε ευρωπαϊκό επίπεδο» για την αντιμετώπιση του προβλήματος.
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και το Συμβούλιο, κατανοώντας την ανάγκη αντιμετώπισης της παραπληροφόρησης, εκπόνησαν ένα σημαντικό, πολυεπίπεδο σχέδιο δράσης. Δεν θα σταθώ στα πολλά θετικά του σημεία, θα σταθώ στο γεγονός πως υπάρχει η πρόβλεψη ότι, σε περίπτωση που τα αποτελέσματα του Κώδικα Πρακτικής για την Παραπληροφόρηση δεν είναι ικανοποιητικά, τότε θα πρέπει να εξεταστεί η λήψη νομοθετικών μέτρων.
Παρ’ όλο που οι ευρωπαϊκές εκλογές ξεκινούν σήμερα, και παρ’ όλο που η αποτίμηση θα γίνει το φθινόπωρο του 2019, θεωρώ ότι τα πρώτα δείγματα δεν είναι τόσο ενθαρρυντικά όσο θα έπρεπε.
Το πρόβλημα της παραπληροφορόρησης, της αποπληροφόρησης και των fake news είναι εδώ – και αυτό οφείλεται μεταξύ άλλων στο ότι οι μεγάλες τεχνολογικές πλατφόρμες δεν μπορούν εύκολα να “προσαρμοστούν” στις ευρωπαϊκές απαιτήσεις για δημοκρατία, για διαφάνεια, για σεβασμό των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, για σεβασμό στο δικαίωμα του δημιουργού, για προστασία της ανθρώπινης αξιοπρέπειας και ταυτόχρονα πλουραλιστική ενημέρωση.
Είναι έξω από την λογική τους, που είναι η λογική του κέρδους και μόνο του κέρδους.
Από πού όμως αντλούν την τεράστια δύναμη τους οι μεγάλες εταιρίες πληροφορικής;
Πρώτον, από το γεγονός ότι οι αλγόριθμοι τους μπορούν να ομαδοποιούν τις ανθρώπινες προτιμήσεις και ανάγκες και , δεύτερον, από την τεράστια ικανότητα τους να διασυνδέουν τους ανθρώπους στο διαδίκτυο κάθε δευτερόλεπτο προσφέροντας viral περιεχόμενο, το οποίο μπορεί εύκολα να διαμοιράζεται και να αναπαράγεται.
Δεν είναι λοιπόν περίεργο που χρειάστηκε ένα σκάνδαλο Cambridge Analytica για να συνειδητοποιήσουν ότι πρέπει επιτέλους και οι πλατφόρμες να λογοδοτήσουν στους πολιτες. Ή ακόμα μία μαζική σφαγή στη Νέα Ζηλανδία, όπου ο δολοφόνος είχε σε ζωντανή μετάδοση 17 λεπτών την αιματηρή του επίθεση στο Christchurch. Ούτε καν οι τεχνολογίες έξυπνου εντοπισμού που διατείνονται ότι χρησιμοποιούν τα μεγαθήρια της πληροφορικής δεν μπόρεσαν να αποτρέψουν το γεγονός.
Συνεπώς, η ανάγκη για ανεύρεση νέων μεθόδων και πρακτικών για την καταπολέμηση του φαινομένου προβάλει πιο επιτακτική από ποτέ, τη στιγμή που ούτε οι παραδοσιακές ρυθμιστικές προσεγγίσεις ούτε οι συμφωνίες μεταξύ κυρίων δεν είναι πλέον από μόνες τους επαρκείς για την επίτευξη του επιθυμητού αποτελέσματος.
Εδώ που έχουμε φτάσει απαιτείται πλέον ουσιαστική ρυθμιστική παρέμβαση σε ευρωπαϊκό επίπεδο.
- Για να ενισχυθεί ο πυλώνας της δημοκρατίας που λέγεται πλουραλιστική ενημέρωση για όλους.
- Για να εξασφαλιστούν τα ίδια δικαιώματα στις μικρές και τις μεγάλες χώρες, στις μικρές και τις μεγάλες γλώσσες, στο Βορρά και το Νότο της ηπείρου μας.
- Για να εγκαθιδρυθεί μια νέα, λειτουργική συμβιωτική σχέση με τους γίγαντες του διαδικτύου.
Βασικές αρχές της νέας ρύθμισης πανευρωπαϊκού χαρακτήρα θα πρέπει να είναι:
- Η θεώρηση των επιγραμμικών πλατφορμών ως εκδότες όταν μεταφέρουν περιεχόμενο.
- Η διασφάλιση ότι το δίκτυο των fact checkers θα λειτουργεί με βάση τις ευρωπαϊκές αξίες και αρχές, την ευρωπαϊκή κουλτούρα. Οτι θα ισχύουν αυστηρότατες προϋποθέσεις ως προς την επαγγελματική επάρκεια και τις πηγές χρηματοδότησης των fact checkers που δραστηριοποιούνται σε κάθε χώρα και στην Ευρωπαϊκή Ένωση στο σύνολό της – και όχι να επαφιόμαστε σε εκτός Ευρώπης οργανισμούς και φορείς πιστοποίησης. Γιατί έτσι εμφανίζονται φαινόμενα, όπως στη χώρα μου, όπου “απαιτείται check” των “fact checkers”.
- Η διαφάνεια ως προς την οικονομική δραστηριότητα των GAFAM.
- Ο κυριότερος σύμμαχος της πολιτείας στην καταπολέμηση της παραπληροφόρησης δεν μπορεί παρά να είναι τα μέσα ενημέρωσης και η ερευνητική δημοσιογραφία.
Χρειάζεται όμως και ένα νέο θεσμικό πλαίσιο ενάντια στη δημιουργία μιντιακών καρτέλ και την υπερσυγκέντρωση ιδιοκτησίας.
Εν τέλει, το κλειδί για την καταπολέμηση της διασποράς παραπλανητικού περιεχομένου βρίσκεται στη λέξη “ευθύνη”:
- Ευθύνη για τις πλατφόρμες που φιλοξενούν περιεχόμενο.
- Ευθύνη για τις κυβερνήσεις που εφαρμόζουν πολιτικές.
- Ευθύνη για τους δημοσιογράφοι που επηρεάζουν την κοινή γνώμη.
- Ευθύνη για τους αναγνώστες και τους ίδιους τους πολίτες, που δημιουργούν και καταναλώνουν το περιεχόμενο.
